Lime fidesi ararken...

Otelimizin 1500 m2 civarında bahçesi, Sezgin ve Mine tarafından mükemmel bir şekilde işlenmiş ve korunmuş. Asena Motel gerçekten Dalyan'daki en güzel bahçelerden birisine sahip. Biz de bu güzel bahçeyi korumak ve geliştirmek adına üzerimize düşeni yapma gayreti içerisinde biraz araştırmaya gittik. Benim uzakdoğu gezilerimden etkilenen dimağım özellikle tropik meyve ve egzotik bitkilere karşı oldukça ilgili olduğu için bahçemize bazı tropik meyve ve bitkilerin eklenmesinin çok hoş olacağını düşünüp bölgede yetiştirebileceğimiz bu tip fidelerin araştırmasına başladık.

Internet üzerinden yaptığımız araştırmalarda öncelikle Antalya, Yalova, Istanbul gibi şehirlerde bu tip fidelerin yetiştirildiği seralar bulduk. Ancak verilen bilgiler bir nebze tutarsızdı ve dolayısı ile bizzat gidip görmeden fidelerin sadece internet üzerinden alınamayacağına karar verdik.

Özellikle Lime fidesi bulmak istediğimiz için internet forumlarında Lime fidesi yetiştiricilerini araştırmaya başladık. Ne büyük tesadüf ki bu konuda belki de en deneyimli kişinin hemen yanıbaşımızda, Köyceğiz'in Zaferler Köyünde yaşayan Bayram Güçlü beyefendi olduğunu öğrendik. Hemen kendisi ile iletişime geçtik ve sağolsun bizleri davet edip oldukça geniş bilgiler paylaştı. Kendisi narenciye üreticisi bir aileden gelen bir ziraatçi. Ancak özel ilgisinden dolayı özellikle narenciye çeşitleri üzerinde ticari yaklaşımın çok ötesinde bir ilgi ile bir çok deneyim kazanmış. Kendi bahçesinde tamamen doğal koşullarda, herhangi bir sera ortamı hazırlamadan, bir çok nadir türü yetiştirmeyi başarmış. Narenciye çeşitleri dışında tropik ve yarı tropik bazı çeşitleri de üretiyor. Bizim aradığımız Lime fidelerinden de yetiştiriyor. Thaiti Lime ve Mexican Lime fidelerini üretip, konu ile ilgili diğer kişilerle de deneyimlerini paylaşıyor. Biz de kendisinden Alacalı Limon ve Passiflora fideleri aldık. Önümüdeki hafta da Lime Fidelerinin temininde bize yardımcı olacak.

Aşağıda Bayram Bey'in yetiştirdiği bazı meyve ve fidelerin resimlerini görebilirsiniz:

Tahiti Lime

Tahiti Lime

Tahiti Lime

Mexican Lime

Mexican Lime

Mexican Lime

Buddha'nın Eli

Feijoa (Kaymak Ağacı)

Feijoa (Kaymak Ağacı)

Feijoa (Kaymak Ağacı)

Yukarıda resimlerini gördüğünüz Lime, Buddha'nın Eli ve Feijioa bölgemizde rahatlıkla yetiştirilebilecek olan türler.

LIME:

Limongillerdendir.bir limonun yarısı büyüklüğündedir.çiçegi beyaz renklidir.çok suludur.c vitamini barındırması sayesinde yara ve iltihap rahatsızlıklarında iyileştirici etki gösterir.
Sağlıklı bir deri sağlar ve santral sinir sisteminin çalışmasına yardımcı olur. Kan dolaşımını düzenler. İçerisindeki şeker oranının düşük olması sebebiyle tarihsel gelişim süreci içerisinde özellikle tıpta bir alternatif olarak görülmüştür.
Lime ın kendine has aromatik suyu, kokteyllerinizden limonatalarınızda, sodalarınıza kadar bütün içeceklerinizde ferahlatıcı bir özellik katar.



Limeler 3 -5 mt. boyunda ağaçlardır. Habitusu oldukça sıktır. Bazı çeşitler dikenlidir. Yaprak daha ufak, narindir. Çiçekler beyaz ve güzel kokuludur.  En küçük meyveli türdür. Olgun meyveler sarımsı yeşil renkte ve çok ince kabukludur. Meyvenin içi yeşilimtrak renkte, çekirdek bazen hiç yok bazende 3-4 tane olabilir.

  Limeler limonların aksine nemli ve yarı tropik bölgeleri daha çok severler. Fazla sıcaklık toplamı isterler. İçki imalinde ve içki ile içerken limon gibi kullanılabilirler. C vitamini fazla değildir. Asit miktarı %7-8 dir. Keskin kokulu olup esans ve güzel kokulu marmelat yapımında kullanılabilinir. Asit ekşi limeler ve tatlı limeler olmak üzere iki gruba ayrılır. Asit limeler küçük meyveli ( Meksika Lime ), Büyük meyveli ( Tahiti lime ) olmak üzere ikiye ayrılır. Tatlı limelere palastin tatlı lime örnek verilebilir. Genellikle yaz aylarında Mayıs-  Ekim arasında olgunlaşırlar.

Meksika Lime : Soğuklara  hassastır. Ağaçları orta irilikte bol yapraklı ve turunçgiller içinde en küçük yapraklı çeşittir. Meyveleri küçük, kabuk rengi açık grimsi yeşil ve çok cilalı parlak bir kabuğu vardır. Kabuk çok incedir. Asit miktarı fazla olması ile ekşidir. Meyve eti yeşilimtrak, usare saydamdır. Usare miktarı çok boldur. Meyvede 10 dilim 5-10 çekirdek vardır. Limeler içinde en güzel kokulu olandır. Çekirdeklerinden üretilir ve sürekli çiçek açar. Göçüren hastalığı için çok çabuk simton gösterdiğinden intikatör bitki olarak kullanılabilinir.

Tahiti Lime : Soğuklara az duyarlıdır. Ağaçları daha iri ve kuvvetli gelişir. Taçı daha yayvandır. Yapraklar orta irilikte dallar dikensizdir. Meyvesi orta irilikte olup kabuğu cilalı. Kabuk rengi açık limon renginde ve incedir.  Triploittir. Az çiçek tozunun oluşması, meyve ucundaki memelerin az belirgin oluşu özelliğidir. Usaresi renksiz,saydamdır. Sulu, güzel aromalı bir çeşittir. Meyvede 10 kadar dilim vardır. Dilimlerin birleştiği orta eksen kapalıdır. Sürekli çiçek açan ekşi çekirdeksiz bir çeşittir.

Bears : Limon sarısı renginde tahiti limendan bir tomurcuk mutasyonu olarak oluşmuştur. Çok ekşi, 8-12 dilimli ve çekirdeksizdir. Meyvesi Tahiti limeden daha küçüktür.

Paletsin Tatlı Lime : Tatlı limon imside verilir. Orta büyüklükte ağaçları vardır. Yaprak iriliği tahidi lime gibidir. Meyvesi yuvarlak olup çok hafif memelidir. Kabuğu çok ince üzeri düz ve cilalıdır. Limon sarısı rengindedir. Meyve eti açık renkte, yeşilimtrak renk çok az belirgin çok sulu ve asit miktarı çok azdır. İyi bir anaçtır.

BUDA'NIN ELİ:

Buda'nın eli.Bu gördüğünüz meyva bir kavun.Buda eli, el kavunu veya parmaklı ağaç kavunu adıyla biliniyor.

Özellikle Uzakdoğu ve Çin'de bulunan normal bir kavundan farklı olarak çok sayıda biberin bir araya toplanmış hali gibi görünen bu ilginç kavuna Buda'nın eli deniliyor.Dikenlerle kaplı düzensiz dallarda yetişen bu kavun exotik meyva sınıfına giriyor.
Limona benzeyen sarı rengi ile hafif ekşimsi bir tadı olan Buda'nın eli, olağanüstü güzel kokusuyla dikkat çekiyor.Bu güzel kokusu yüzünden Çin ve Japonya'da odaları kokutması için masalara konulan Buda'nın elini elbiselere koku vermesi için çekmecelere bile yerleştiriliyor.

Bu ilginç kavun aynı zamanda bütün salatalara konulabiliyor.

FEIJOA (KAYMAK AĞACI):

Kaymak ağacı (Feijoa sellowiana), mersingiller (Myrtaceae) familyasından bir bitki türü. Brezilya, Paraguay, Uruguay ve Arjantin ana vatanıdır. Meyvesi yeşil renktedir. Ceviz büyüklüğündedir.Guava ile akraba olmakla birlikte,ingilizce de Pinapple Guava (Ananas Guava) adıyla adlandırılmaktadır. Akraba olduğu Guava ailesi içinde soğuğa en dayanıklı türlerden biridir,-16 dereceye soğuğa kadar dayanabilir. Tohumdan, çelikten üretilebilmektedir. tohumdan üretimde çimlenmeden sonraki 3 yılın sonunda meyve vermeye başlar.Feijoa meyveleri, çiçeklenme döneminden 4-5 ay sonra olgunlaşır ve hasat edilebilir. Çiçeklenme ile hasat arasındaki süre, sıcak ekolojilerde kısalır, serin ekolojilerde uzar. Olgunlaşan meyveler yere dökülür. Bu dönemde veya hemen öncesinde meyveler toplanır,yere dökülen meyveler hemen yenmez yaklaşık 2- veya 3 hafta kadar bekletildikten sonra yenilebilir hale gelebilmektedir.Olgunlaşan meyveler hafif yumuşar ve meyve eti krem rengine döner. Meyvenin iç kısmında çekirdek evi açık kahve rengini alır ve jelatinimsi görünür. Meyvenin tamamı, kabuk dahil yenebilir. Bir meyvede 25 -30 adet tohum bulunur. İyot bakımından zengindir. Bu yüzden guatr hastalığına iyi geldiği bilinmektedir. Kaymak ağacı bitkisi 50-60 yıl yaşayıp meyve verirler. Yalnızca meyvesi için üretilen bir bitki değildir. Peyzaj alanlarında da sıklıkla kullanılmaktadır.








PASSIFLORA (ÇARKIFELEK):

Passiflora quadrangularis

Passiflora tripartit

Çarkıfelek (Passiflora), çarkıfelekgiller (Passifloraceae) familyasından 500 kadar türden oluşan asma ya da sarmaşık tipte bitki cinsi.
At arabası (ya da değirmen) çarkını andıran çiçeklerinden dolayı Türkçede "çarkıfelek" (feleğin çarkı) adını almıştır. Farsçada ise saate benzerliğinden dolayı "saat" adı kullanılır.

Passiflora ligularis

Passiflora maliformis

Bazı türleri yenebilir meyveleri için tropikal bölgelerde ziraati yapılırken, bazıları da çiçeklerinden dolayı bahçe ve kameriye örtü bitkisi olarak kullanılır.

Passiflora foeti

Besin olarak tüketimi 

Yenebilir meyveleri olan türleri içinde çarkıfelek (P. edulis 'in meyvesi) başta olmak üzere P. ligularis, P. incarnata, P. quadrangularis, P. foetida, P.caerulea, P. tripartita var. mollissima P. tarminiana, P.laurifolia ve P. maliformis sayılabilir.

Passiflora vitifolia

Passiflora caerulea

Meyvelerinin herhangi bir zararlı etkisi bulunmamakla birlikte, yenebilen meyvelere sahip bütün Passiflora türleri için günde 2 taneden fazla meyvelerinden yenmesi tavsiye edilmemektedir. Zira çok aşırı tüketimi uyku, halsizlik gibi sorunlara neden olabilmektedir. Bununla birlikte meyvelerinin tamamen olgunlaştıktan sonra yenilip toplanması tavsiye edilir; zira bitkinin yapraklarında bulunan siyanid glukosid maddesi meyvelerinde de bulunmaktadır. Ancak bu oran yapraklarındakinden düşüktür ve olgunlaşmış veya dalından düşmüş meyvelerde en düşük ve zararsız düzeydedir.

Passiflora edulis

Bitkinin yaprakları stres ve endişeyi azaltıcı olduğu düşünülen çay yapımında kullanılsa da, yapraklarında bulunan siyanid glukosit maddesinin toksik ve zararlı etkisi sebebiyle az tüketilmesi gerekmektedir. Ayrıca hamile olanlarda,bebek emzirenlerde, 6 aydan küçük çocuklarda bu konuda çok fazla bir araştırma yapılmadığı için, etkileri bilinmediği için, yapraklarının hiç kullanılmaması meyvelerinin ise bu guruplar için mümkün olduğunca az tüketilmesi tavsiye edilir. Bunun dışında özellikle yapraklarının alkollü içecekler ve reçeteli sedatiflerle (sinirleri yatıştıran ilaçlarla) birlikte doktora danışmadan kullanılması tavsiye edilmez. Zira bitkinin bu ilaçlarla etkileşime geçip etkisini arttırıcı özelliği bulunmaktadır. Ayrıca bitkinin valeria ve kava bitkileri ile birlikte yapraklarının kullanılması halinde bu bitkilerin etkisini arttıracağı ve buna göre kullanılması gereği unutulmamalıdır.
Ayrıca passiflora capsularis gibi bazı türlerin meyvesi yenilmemekle bu konuda gözönünde tutulmalıdır.

Üretimi 

P. belotii

Tohumdan veya çelikten çoğaltılması yapılır. Asma sülüğü gibi helezonik tutmaçlarla tutunarak hızlı büyür. Çoğu sıcak iklim bitkisidir. P. incarnata türü soğuğa en dayanıklı türlerden biri olarak kabul edilir.

Ekolojik Özellikleri 

Sarmaşık balözü bezleri yardımıyla karıncaları kendine çekerek savunma saglar.

Passiflora caerulea türünün çarkı andıran çiçeği

Passiflora incarnata türünün çarkı andıran çiçeği

Bayram Bey'e verdiği bilgiler ve fideler için çok teşekkür ediyoruz. Ancak bu konu esas buradan sonra başlıyor. Yarın Köyceğiz'deki cennet Palmiye Merkezi ile ilgili size bilgi vereceğim. Bu muhteşem tesisin çok enteresan hikayesi ve yapısı sizleri büyüleyecek...